Το γλοιοβλάστωμα είναι η πιο επιθετική και θανατηφόρα μορφή με την οποία εκδηλώνεται ο καρκίνος εγκεφάλου. Ένα ευρέως διαθέσιμο και φθηνό αντικαταθλιπτικό φάρμακο μπορεί σύντομα να σώσει ζωές από αυτό. Η ανάπτυξη του γλοιοβλαστώματος, καταστέλλεται αποτελεσματικά τόσο σε δείγματα ανθρώπινων ιστών ex vivo όσο και σε ζωντανά ποντίκια από έναν εγκεκριμένο από τον FDA διαμορφωτή της σεροτονίνης που χρησιμοποιείται σήμερα για τη θεραπεία της μείζονος κατάθλιψης.
Δεν πρόκειται για θεραπεία, αλλά μπορεί να προσφέρει κάποια ανακούφιση και να αποτελέσει αποτελεσματικό μέρος ενός θεραπευτικού σχήματος για τους ασθενείς με γλοιοβλάστωμα.
«Το πλεονέκτημα της vortioxetine είναι ότι είναι ασφαλής και πολύ αποδοτική», λέει ο νευρολόγος Michael Weller του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Ζυρίχης στην Ελβετία. «Καθώς το φάρμακο έχει ήδη εγκριθεί, δεν χρειάζεται να υποβληθεί σε μια πολύπλοκη διαδικασία έγκρισης και θα μπορούσε σύντομα να συμπληρώσει την καθιερωμένη θεραπεία για αυτόν τον θανατηφόρο όγκο του εγκεφάλου».
Το άρθρο συνεχίζεται παρακάτω
Το γλοιοβλάστωμα είναι σπάνιο, αλλά όταν χτυπάει, είναι δύσκολο να νικηθεί. Ο όγκος εμφανίζεται συνήθως στον εγκέφαλο ή στο στέλεχος του εγκεφάλου, αναπτύσσεται γρήγορα και επιθετικά. Προς το παρόν δεν υπάρχει θεραπεία, πράγμα που σημαίνει ότι είναι συνήθως θανατηφόρο, με αποτέλεσμα το 95% των ασθενών να πεθαίνει μέσα σε πέντε χρόνια. Η θεραπεία συνήθως περιλαμβάνει ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία και μερικές φορές χειρουργική επέμβαση για να προσπαθήσει να αφαιρέσει όσο το δυνατόν περισσότερο όγκο είναι ασφαλές.
Μια μη επεμβατική θεραπεία που μπορεί να συμπληρώσει τις υπάρχουσες παρεμβάσεις για να βελτιώσει τα αποτελέσματα είναι κάτι που οι γιατροί θα ήθελαν πολύ να έχουν, αλλά δεδομένου ότι λίγα φάρμακα για τον καρκίνο μπορούν να διασχίσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό οι επιλογές είναι περιορισμένες.
Με επικεφαλής τον μοριακό βιολόγο Sohyon Lee του ETH της Ζυρίχης, μια ομάδα ερευνητών χρησιμοποίησε καλλιεργημένο ανθρώπινο ιστό που αναπτύχθηκε από δείγματα που δόθηκαν από ασθενείς με γλοιοβλάστωμα που υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση θεραπείας, για να διαπιστώσει αν τυχόν υπάρχοντα φάρμακα θα μπορούσαν να είναι αποτελεσματικά στην καταστολή της ανάπτυξης των καρκινικών κυττάρων. Επικεντρώθηκαν κυρίως σε αντικαταθλιπτικά φάρμακα, αντιψυχωσικά και φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της νόσου του Πάρκινσον.
Συνολικά, δοκίμασαν 132 φάρμακα σε ιστό που καλλιεργήθηκε από 27 ασθενείς με γλοιοβλάστωμα, καταγράφοντας περισσότερες από 2.500 αντιδράσεις στα φάρμακα. Και διαπίστωσαν, παραδόξως, ότι ορισμένα αντικαταθλιπτικά φάρμακα ήταν αποτελεσματικά στην καταστολή της ανάπτυξης των καρκινικών κυττάρων, συμπεριλαμβανομένου ενός ρυθμιστή της σεροτονίνης που ονομάζεται vortioxetine.
Μία από τις δράσεις της vortioxetine είναι η ενεργοποίηση των καταρρακτών σηματοδότησης, μιας σειράς αντιδράσεων σε ένα κύτταρο που ξεκινούν από ένα ερέθισμα. Αυτοί οι καταρράκτες καταστέλλουν την κυτταρική διαίρεση, η οποία είναι ο τρόπος με τον οποίο οι καρκίνοι αναπτύσσονται και εξαπλώνονται.
Οι προσομοιώσεις στον υπολογιστή αποκάλυψαν ότι ο ταυτόχρονος καταρράκτης των νευρικών κυττάρων και των καρκινικών κυττάρων ήταν απαραίτητος για την αναστολή του καρκίνου, γι’ αυτό και μόνο ορισμένα από τα αντικαταθλιπτικά ήταν αποτελεσματικά – δεν δρουν όλα με τον ίδιο τρόπο.
Το επόμενο βήμα ήταν να δοκιμαστούν τα φάρμακα σε ένα ζωντανό, αναπνέον σύστημα: ποντίκια με γλοιοβλάστωμα. Στα ποντίκια μεταμοσχεύθηκαν όγκοι γλοιοβλαστώματος και στη συνέχεια τους ανατέθηκε μια ομάδα. Η ομάδα ελέγχου έμεινε χωρίς θεραπεία, ενώ μια δεύτερη ομάδα ποντικιών υποβλήθηκε σε θεραπεία με το αντικαταθλιπτικό SSRI citalopram. Τέλος, μια τρίτη ομάδα υποβλήθηκε σε θεραπεία με vortioxetine.
Οι συγκρίσεις 38 ημέρες μετά την εμφύτευση του όγκου αποκάλυψαν ότι η ομάδα θεραπείας με βορτιοξετίνη είχε σημαντικά μικρότερη ανάπτυξη και διεισδυτικότητα του όγκου από τις ομάδες ελέγχου και σιταλοπράμης, οι οποίες εμφάνισαν παρόμοια αποτελέσματα μεταξύ τους.
Σε ένα επόμενο πείραμα, ένα άλλο δείγμα ποντικιών όπου είχε εκδηλωθεί καρκίνος εγκεφάλου ως γλοιοβλάστωμα υποβλήθηκε σε θεραπεία με τα συνήθη χημειοθεραπευτικά φάρμακα. Σε μια άλλη ομάδα χορηγήθηκε vortioxetine, ενώ σε μια τρίτη δεν δόθηκε καμία άλλη θεραπεία.
Ομοίως, η ομάδα της vortioxetine είχε αυξημένα ποσοστά επιβίωσης 20-30% πάνω από αυτά της ομάδας που λάμβανε μόνο χημειοθεραπεία, όχι μόνο βραχυπρόθεσμα, αλλά και μακροπρόθεσμα.
Με τέτοια πολλά υποσχόμενα προκλινικά αποτελέσματα, οι πρόσθετες δοκιμές σε ζωντανούς ασθενείς θα μπορούσαν να αποκαλύψουν αν έχουμε ήδη μια θεραπεία για το γλοιοβλάστωμα έτοιμη για ταχεία εφαρμογή.
«Δεν γνωρίζουμε ακόμη αν το φάρμακο λειτουργεί στους ανθρώπους στους οποίους έχει εκδηλωθεί ο συγκεκριμένος καρκίνος εγκεφάλου και ποια δόση απαιτείται για την καταπολέμηση του όγκου, γι’ αυτό και είναι απαραίτητες οι κλινικές δοκιμές», προειδοποιεί ο Weller.
Παρ’ όλα αυτά, το φάρμακο παρουσιάζει περισσότερες υποσχέσεις για τη θεραπεία αυτού του καταστροφικού καρκίνου από ό,τι έχουμε δει εδώ και καιρό, δίνοντας κάποια ελπίδα στα περίπου 250.000 άτομα που διαγιγνώσκονται με γλοιοβλάστωμα κάθε χρόνο.
«Ξεκινήσαμε με αυτόν τον τρομερό όγκο και βρήκαμε τα υπάρχοντα φάρμακα που τον καταπολεμούν», λέει ο μοριακός βιολόγος Berend Snijder του ETH Zurich. «Δείχνουμε πώς και γιατί λειτουργούν και σύντομα θα είμαστε σε θέση να τα δοκιμάσουμε σε ασθενείς».
Η έρευνα έχει δημοσιευθεί στο Nature Medicine.