Νάρκισσοι: Χαρακτηριστικά και συμπεριφορές

Ένας από τους τύπους ανθρώπων που θα πρέπει να αποφεύγετε στη ζωή σας, γιατί μπορούν σταδιακά να βλάψουν σημαντικά την ψυχική σας υγεία είναι οι νάρκισσοι ή ναρκισσιστές. Πολλές φορές όταν ακούει κάποιος τον όρο νάρκισσος, φαντάζεται έναν άνθρωπο που συνεχώς αυτοπροβάλλεται, για παράδειγμα ανεβάζει αρκετές φορές τη μέρα selfies του στα social media κ.ά. Δεν είναι όμως αυτό πάντα ναρκισσισμός. Είναι κάτι άλλο το λεγόμενο “ψώνιο” που μπορεί να αυτοπροβάλλεται συνεχώς αλλά η συμπεριφορά του προς τους άλλους να είναι όμορφη και κάτι άλλο, πολύ άσχημο ο νάρκισσος. Το “ψώνιο” είναι η θετική εντύπωση που μπορεί να έχει κάποιος για την εξωτερική του εμφάνιση αλλά συνήθως σαν χαρακτήρας είναι καλός και συμπεριφέρεται όμορφα ή απλά ουδέτερα στους άλλους, χωρίς να τους προσβάλλει. Αντίθετα, ο ναρκισσισμός (NPD – Narcissistic Personality Disorder – Διαταραχή Ναρκισσιστικής Προσωπικότητας) είναι μια πολύ σοβαρή και μη θεραπεύσιμη διαταραχή που έχει γενετικά-γονιδιακά αίτια.

Συγκεκριμένα, στους νάρκισσους ο εγκέφαλος έχει αναπτυχθεί με διαφορετικό τρόπο από τους υπόλοιπους ανθρώπους, με το κέντρο που αφορά την ενσυναίσθηση να υστερεί σημαντικά ή να μην έχει αναπτυχθεί καθόλου. Σε αντίθεση με αυτό που νομίζουν πολλοί, ότι οφείλεται σε τραυματικές ψυχολογικές εμπειρίες ή υπερβολικά καλή μεταχείριση στην παιδική ηλικία, στην πραγματικότητα είναι μια εκ γενετής διαταραχή με γονιδιακό υπόβαθρο που δεν θεραπεύεται. Ο περιβαλλοντικός παράγοντας (συμπεριφορές γονιών, φίλων ή συντρόφων) είναι απλώς ο παράγοντας που θα “πυροδοτήσει” τις ναρκισσιστικές συμπεριφορές αλλά η βαθύτερη αιτία είναι ο γονιδιακός παράγοντας και η διαφορετική δομή του εγκεφάλου. Ο ναρκισσισμός εκδηλώνεται με απαξιωτική, προσβλητική, τοξική συμπεριφορά προς τους κοντινούς τους ανθρώπους και κυρίως προς τους ανθρώπους που θα τους εκδηλώσουν αφοσίωση και θα είναι πάντα διαθέσιμοι όταν τους χρειάζονται. Εκδηλώνεται επίσης με εκμετάλλευσή των γύρω τους και μια “μεγάλη ιδέα” για τον εαυτό τους. Η απουσία ενσυναίσθησης προκαλεί όλες τις συμπεριφορές που περιγράφονται σ’ αυτό το άρθρο, καθ’ ότι δεν μπορούν ποτέ να έρθουν στη θέση των άλλων και να κατανοήσουν πώς νιώθουν, ούτε να τους νιώσουν σαν ίσους.

Η ναρκισσιστική διαταραχή εκδηλώνεται με τις ακόλουθες πρακτικές των νάρκισσων κατά των θυμάτων τους:

Το άρθρο συνεχίζεται παρακάτω

– Ghosting (snob συμπεριφορά) και silent treatment
– Gaslighting
– Χειριστικότητα, εκμετάλλευση
– Τοξικότητα
– Αρνητική κριτική για ασήμαντα, αμελητέα ή ανύπαρκτα λάθη
– Απαξίωση
– Τριγωνισμός ή τριγωνοποίηση (triangulation)
– Discarding
– Εκστρατεία δυσφήμισης (smear campaign)

Ας δούμε λοιπόν τα χαρακτηριστικά και πρακτικές των ναρκίσσων:

Οι νάρκισσοι φορούν το προσωπείο του τέλειου ανθρώπου προς τους ανθρώπους με τους οποίους δεν έχουν στενή σχέση

Αρχικά οι νάρκισσοι φαίνονται σαν ένας φυσιολογικός και ευχάριστος άνθρωπος σε ανθρώπους που δεν τους γνωρίζουν καλά και δεν έχουν συχνή επαφή μαζί τους. Προς αυτούς, ο νάρκισσος θα είναι ευγενικός, εξωστρεφής, cool, συζητήσιμος, πρόθυμος για επικοινωνία. Θα φαίνονται όλα τέλεια. Θα σας ενθουσιάσουν με αυτά τα χαρίσματά τους. Είναι όμως η μάσκα του νάρκισσου και ο τρόπος τους να προσελκύουν κόσμο, ώστε αργότερα ν’ αρχίσουν να του ρουφάνε την ενέργεια, να τον αγνοούν, να τον απαξιώνουν και να τον αφήσουν ψυχολογικά ράκος. Αυτά τα προβλήματα αρχίζουν όταν κάποιος αποκτήσει πιο στενή και συχνή επαφή μαζί τους κι οι νάρκισσοι τον θεωρούν δεδομένο. Τότε σταδιακά θα βγάλουν τον πραγματικό, προβληματικό, προσβλητικό, απαξιωτικό εαυτό τους, με όλα τα χαρακτηριστικά που ακολουθούν.

Θεωρούν τους εαυτούς τους πάντα σωστούς και ποτέ λάθος

Οι νάρκισσοι έχουν τόσο μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους, που θεωρούν ότι οι ίδιοι είναι πάντα σωστοί κι οι άλλοι λάθος. Επικρίνουν τους άλλους έντονα, προσβλητικά ή ειρωνικά (και πέρα από μια τυπική πλάκα στα πλαίσια του πειράγματος), για το παραμικρό ασήμαντο ή και ανύπαρκτο λάθος που θα μπορούσε κάποια φορά να κάνει κάθε άνθρωπος, αλλά ακόμα κι οι ίδιοι. Αντίθετα, τα δικά τους λάθη δεν τα βλέπουν ποτέ.

Αργούν πάρα πολύ ή δεν απαντούν στη γραπτή επικοινωνία (snob, ghosting, silent treatment)

Το πρώτο στοιχείο που θα πρέπει να σας κάνει να υποψιαστείτε ότι ένα άτομο είναι νάρκισσος είναι η δυσκολία στη γραπτή επικοινωνία. Δεν μιλάμε για άτομα που ενώ γενικά ανταποκρίνονται,  περιστασιακά ξέχασαν ν’ απαντήσουν σ’ ένα μήνυμα γιατί ήταν πολύ απασχολημένα. Δεν μιλάμε ούτε για άτομα που λόγω φορτωμένου προγράμματος απαντάνε μετά από ώρες ή και την επόμενη μέρα. Αυτά δεν είναι νάρκισσοι. Πρόκειται για άτομα που, ενώ γνωρίζεστε, αφήνουν συστηματικά τα μηνύματά σας αδιάβαστα ή στο “Διαβάστηκε” για πολλές μέρες ή για πάντα (γνωστό και ως ghosting και silent treatment), ενώ παράλληλα είναι ενεργά στα social media και κάνουν άλλες δραστηριότητες (αναρτήσεις, stories, σχολιασμός). Το σνομπάρισμα έχει περιγραφεί από την Ψυχολογία σαν μια από τις κυριότερες συμπεριφορές του νάρκισσου. Είναι επίσης γνωστό ότι το  ghosting και silent treatment η επιστήμη της Ψυχολογίας το έχει αναγνωρίσει σαν μία από τις χειρότερες μορφές ψυχολογικής κακοποίησης, τοξικότητας και χειριστικότητας.

Εδώ βέβαια να σημειώσουμε ότι νάρκισσος είναι το άτομο που επέδειξε πρώτο τη συμπεριφορά αυτή. Αν ένας νάρκισσος αγνόησε επανειλημμένα τα μηνύματά σας και μετά το κάνατε κι εσείς σαν αντίδραση, δεν είσαστε εσείς νάρκισσος.

Είναι όμως άμεσα διαθέσιμοι όταν αυτοί χρειάζονται κάτι από εσάς και θέλουν να σας χρησιμοποιήσουν

Μπορεί το χαρακτηριστικό του νάρκισσου να είναι η δυσκολία στη γραπτή επικοινωνία που αναφέρθηκε πριν, όταν όμως αυτός χρειάζεται κάτι απο εσάς, θα δείτε ξαφνικά ένα διαφορετικό άτομο. Αυτό που θα χρειάζεται μπορεί να είναι κάποια βοήθεια, αντικείμενο, παρέα όταν “βαριούνται” ή θέλουν να κάνουν κάποια δραστηριότητα. Τότε το άτομο αυτό θα είναι πρόθυμο, θα απαντάει σύντομα στα μηνύματά σας ή θα σας στέλνει μήνυμα πρώτο, θα είναι ένας διαφορετικός, ομιλητικός άνθρωπος.

Αφού του προσφέρετε αυτό που χρειάζεται, μετά θα ξαναγίνει ο απόμακρος νάρκισσος που ήταν πάντα.

Οι νάρκισσοι θα είναι επίσης πάντα άμεσα διαθέσιμοι όποτε τους δοθεί ευκαιρία να σας επικρίνουν

Μπορεί να είναι δύσκολοι στην ευγενική επικοινωνία, να αφήνουν τα τυπικά ευγενικά μηνύματά σας αδιάβαστα ή διαβασμένα χωρίς απάντηση, όμως όταν πρόκειται να σας κριτικάρουν, να “σας την πουν”, τότε θα είναι πάντα πολύ πρόθυμοι να γράψουν παραγράφους ολόκληρες σε χρόνο μηδέν…

Προσελκύουν τα θύματά τους με εκδηλώσεις αγάπης ή θαυμασμού με σκοπό μετά να τους απαξιώσουν και να τους ρουφήξουν όλη την ενέργεια

Οι νάρκισσοι στην αρχική φάση του evaluation προσελκύουν τα θύματά τους με εκδηλώσεις επιβράβευσης ή αγάπης (love bombing). Αγκαλιές, επιβραβεύσεις, δηλώσεις θαυμασμού είναι τα χαρακτηριστικά παραδείγματα.  Άλλες φορές πάντως μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα εκδηλωτικοί σ’ αυτή τη φάση, αλλά θα προσποιούνται ότι σας συμπαθούν, ότι συμφωνούν μαζί σας σε όλα, ότι τους αρέσουν τα χόμπι σας, ότι είναι πάντα διαθέσιμοι για εσάς κ.λπ. Κάνουν το λεγόμενο “mirroring” δηλαδή αντιγράφουν συμπεριφορές, χόμπι και συνήθειες για να σας κάνουν να νομίζετε ότι ταιριάζετε. Έτσι θα νομίζετε ότι βρήκατε έναν καλό φίλο ή σύντροφο. Ένας φυσιολογικός άνθρωπος θα παραμείνει καλός και αφού κερδίσει τους άλλους και του εκφράσουν συμπάθεια, θετικά λόγια, υποστήριξη. Ο νάρκισσος, όταν οι άλλοι του δώσουν θετική ενέργεια, επιβραβεύσεις ή αγάπη, θα βάλει σε λειτουργία το δεύτερο μέρος του σχεδίου του. Αρχίζει να τους θεωρεί δεδομένους ή θεωρεί ότι τα κάνουν αυτά με βαθύτερο κακό σκοπό και θα γίνει ένας τελείως διαφορετικός άνθρωπος. Θ’ αρχίσει να τους αγνοεί, να τους απαξιώνει ή απλά εξαφανίζεται. “Discard” είναι ο επίσημος όρος για τη συγκεκριμένη στάση τους, δηλαδή απλά ξεφορτώνονται τα θύματά τους όταν έχουν πάρει την επιβεβαίωση που χρειάζονται ή τη θεωρούν δεδομένη και δεν έχουν κάτι άλλο να πάρουν από αυτά. Τα μηνύματα που θα του στέλνουν τα θύματά του θα μένουν αδιάβαστα ή αναπάντητα για πολλές μέρες ή για πάντα (βλ. “ghosting” παραπάνω). Τα θύματα του νάρκισσου θα νομίζουν ότι έκαναν κάτι λάθος, θα προσπαθούν να θυμηθούν αν κάτι που έκαναν ή είπαν πρόσφατα μπορεί να τον ενόχλησε, θα του προσφέρουν ακόμα περισσότερη αγάπη και θετική ενέργεια, νομίζοντας ότι θ’ αλλάξει. Όμως όσο περισσότερη αγάπη κι ενέργεια δίνουν, τόσο πιο ισχυρός νιώθει ο νάρκισσος και πιο απαξιωτικός γίνεται. Έτσι, τα θύματα θα βρεθούν σ’ έναν φαύλο κύκλο που θα οδηγήσει σε πλήρη κατάρρευση της ενέργειας και της ψυχολογίας τους.

Τότε, ο νάρκισσος μη έχοντας κάτι περισσότερο να πάρει από αυτούς, θα τους κατηγορήσει για αρνητισμό ή καταπίεση ή τοξικότητα, θα αναζητήσει το επόμενο θύμα του για να του καταστρέψει την ενέργεια και την ψυχολογία. Έτσι, πηγαίνουν από άνθρωπο σε άνθρωπο και τον αφήνουν ψυχολογικό ράκος.

Τριγωνισμός

Ο τριγωνισμός ή τριγωνοποίηση (triangulation) είναι άλλη μια πρακτική που ακολουθούν οι περισσότεροι νάρκισσοι. Με τον τριγωνισμό εννοείται η εισαγωγή ενός τρίτου προσώπου στην οποιαδήποτε σχέση με νάρκισσο (φιλική, ερωτική) με σκοπό να κάνει το θύμα του να νιώσει ακόμα χειρότερα. Ο νάρκισσος θα εφαρμόσει την πρακτική του τριγωνισμού, προσθέτοντας ή αναφέροντας ένα τρίτο άτομο, για έναν από τους δύο ή και τους δύο παρακάτω λόγους:

1. Για να συγκρίνει το τρίτο πρόσωπο με το θύμα του, να παρουσιάσει το τρίτο πρόσωπο ως καλύτερο από το θύμα του. Π.χ. “ο τάδε είναι καλύτερος από εσένα στον τάδε τομέα ή γενικά σε όλα”, “ο τάδε αυτό θα το έκανε καλύτερα από εσένα”, “ο τάδε δεν θα έκανε αυτά τα λάθη”. Έτσι, ο νάρκισσος προσπαθεί ακόμα περισσότερο να βλάψει την αυτοεκτίμηση του θύματος.

ή και 2. Για να το χρησιμοποιήσει σαν σύμβουλο που θα ενθαρρύνει τον νάρκισσο για τις άσχημες συμπεριφορές κατά του θύματός του. Μπορεί να είναι ένα φιλικό πρόσωπο με το οποίο μιλάει ο νάρκισσος. Από το πρόσωπο αυτό ο νάρκισσος θα αναζητά ενθάρρυνση για να απαξιώνει, να αγνοεί, να κάνει ghosting ή να προσβάλλει το θύμα του και θα παίρνει επιβράβευση για τις απαξιωτικές συμπεριφορές του. Στη βιβλιογραφία της Ψυχολογίας σχετικά με τον ναρκισσισμό, τα άτομα αυτά αναφέρονται ως narcissistic enablers. Στις περισσότερες περιπτώσεις και το τρίτο άτομο είναι νάρκισσος ή ο νάρκισσος έχει πρώτα προκαταβάλει το τρίτο αυτό άτομο αρνητικά-συκοφαντικά κατά του θύματός του. Αυτό θα το κάνει περιγράφοντας το με άσχημα λόγια (smear campaign, εκστρατεία δυσφήμισης). Θα του μεταφέρει λεγόμενά σας ή θα του δείχνει μηνύματα που του έχετε στείλει στο κινητό και θα παρουσιάσει τα γεγονότα με τρόπο που ο νάρκισσος θα κάνει τον εαυτό του να φαίνεται σαν αποδέκτης κακής συμπιεριφοράς από εσάς. Για παράδειγμα, ενώ ο νάρκισσος έδειξε τοξικότητα κι έλλειψη σεβασμού προς εσάς, θα τα παρουσιάσει στο τρίτο πρόσωπο με τρόπο που θα φανεί ότι εσείς δείξατε τοξικότητα κι έλλειψη σεβασμού προς αυτόν.

Στην περίπτωση αυτή μπορεί ν’ ακούσετε τον νάρκισσο να λέει προς το θύμα του φράσεις όπως “ρώτησα κι έναν φίλο/μια φίλη μου και μου είπε ότι έχω δίκιο που φέρομαι ή σκέφτομαι έτσι κι ότι εσύ είσαι λάθος” ενώ στην πραγματικότητα το θύμα του μπορεί να είναι σωστός χαρακτήρας και να μην έχει κάνει κάτι λάθος.

Η εκστρατεία δυσφήμισης (smear campaign) είναι η πρακτική που ακολουθεί ο νάρκισσος για να δυσφημίσει το θύμα του, όταν διαπιστώσει ότι αυτό έχει ενοχληθεί από τη συμπεριφορά του. Το δυσφημεί σε φίλους του (κοινούς με το θύμα ή μη) σε μια προσπάθεια να συγκεντρώσει πάνω του την προσοχή, να παρουσιάσει τον εαυτό του ως θύμα και να πάρει επιβεβαίωση για τις προσβλητικές συμπεριφορές του προς το θύμα.

Δεν έχουν ενσυναίσθηση

Η ενσυναίσθηση είναι η δυνατότητα να ερχόμαστε ή τουλάχιστον να προσπαθούμε να έρθουμε στη θέση του άλλου ατόμου. Είναι η δυνατότητα να καταλάβουμε πώς νιώθει και πώς μπορεί μια κατάσταση ή η συμπεριφορά μας να το έκανε να νιώσει άσχημα. Το να αναρωτιόμαστε “πώς θα ένιωθα ή τι θα είχα κάνει εγώ, αν ήμουν στην ίδια θέση;”.

Ο νάρκισσος χαρακτηρίζεται από την παντελή ή μεγάλη έλλειψη ενσυναίσθησης. Απαξιώνει, αγνοεί ή και προσβάλλει ανθρώπους, χωρίς να νοιάζεται ούτε στιγμή πώς νιώθουν από αυτή του τη συμπεριφορά. Μάλιστα θεωρεί τη συμπεριφορά του φυσιολογική.

Βαριούνται γρήγορα ανθρώπους και αντικείμενα

Άλλη μια ιδιαιτερότητα των νάρκισσων είναι ότι βαριούνται εύκολα και γρήγορα ανθρώπους και αντικείμενα. Επειδή ψάχνουν συνεχώς να πάρουν ενέργεια, επιβράβευση, θαυμασμό από τους γύρω τους για να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους και να νιώθουν ισχυροί, όταν οι άλλοι δεν τους τα παρέχουν επιβράβευση συνεχώς ή δεν τους παρέχουν νέες επιβραβεύσεις, τους βαριούνται και ψάχνουν να βρουν άλλα άτομα.

Το ίδιο όμως ισχύει και με αντικείμενα. Αν βλέπετε έναν άνθρωπο να αλλάζει συχνά διάφορα αντικείμενα όπως κινητά, αυτοκίνητα, μηχανές και να αγοράζει νέα κάθε λίγο καιρό, είναι σημαντική ένδειξη ναρκισσισμού. Βαριούνται τα αντικείμενα ή βρίσκουν ασήμαντες ατέλειες σαν λόγο αντικατάστασης το ίδιο εύκολα όπως το κάνουν και με τους ανθρώπους. Εξάλλου τους ανθρώπους οι νάρκισσοι τους αντιμετωπίζουν κι αυτούς σαν αντικείμενα χωρίς συναίσθημα και χωρίς να δείχνουν ενσυναίσθηση. Απλά τους χρησιμοποιούν μόνο και μόνο για να τους προσφέρουν ευχαρίστηση ή κάποιο όφελος και όταν δεν έχουν κάτι περισσότερο να πάρουν, τους παρατάνε κι εξαφανίζονται.

Νομίζουν ότι είναι στο κέντρο του κόσμου και όλα γίνονται ή πρέπει να γίνονται γι’ αυτούς

Οι νάρκισσοι κατά έναν περίεργο τρόπο, θεωρούν ότι όσα κάνει, λέει, γράφει ή δημοσιεύει ο άλλος αφορούν ή είναι υπονοούμενα γι’ αυτούς. Για παράδειγμα κάποια posts που κάνει κάποιος στα social media, κάποιο μέρος που επισκέφθηκε κ.λπ. μπορεί να θεωρήσουν ότι είναι υπονοούμενο ή έγινε για να το δουν αυτοί, έγινε από κάποιον για να τους εντυπωσιάσει ή για να τους κάνει να νιώσουν άσχημα. Μπορεί εσείς να αναρτήσετε κάτι γενικό που δεν είχε σε καμία περίπτωση σκοπό να τους τραβήξει την προσοχή αλλά αυτοί να νομίζουν ότι το κάνατε γι’ αυτό.

Όμως ακόμα και το αντίθετο, δηλαδή τη σιωπή, μπορεί να την παρεξηγήσουν. Για παράδειγμα το να μην δημοσιεύσετε τίποτα για καιρό μπορεί να το εκλάβουν ότι το κάνατε για να τους προκαλέσετε την περιέργεια και να τους κάνετε να σας ψάξουν… επομένως ότι πάλι το κάνατε για να τραβήξετε τη δική τους προσοχή. Εν ολίγοις, ό,τι κι αν κάνετε ή δεν κάνετε θα θεωρούν ότι είναι γι’ αυτούς…

Θέλουν να κάνουν τους άλλους να νιώθουν ενοχές

Οι νάρκισσοι ψάχνουν συνέχεια να βρουν λάθη στους κοντινούς τους ανθρώπους και τους αρέσει να τους τα “χτυπάνε” για να τους κάνουν να νιώθουν ενοχές. Το να κάνουν τους γύρω τους να νιώθουν ενοχές, αποτελεί γι’ αυτούς τρόπους ενίσχυσης του “εγώ” τους, τους κάνει να νιώθουν δυνατοί. Αυτό μπορεί να οδηγήσει, όσους δεν “ξεκόψουν” από τους νάρκισσους έγκαιρα, σε μεγάλη ψυχολογική εξάντληση, στεναχώρια και καταρράκωση.

Βρίσκουν δήθεν λάθη στους άλλους για να δικαιολογήσουν τη δική τους κακή ή απαξιωτική συμπεριφορά

Για να δικαιολογήσουν την κακή συμπεριφορά τους, προσπαθούν πάντα να βρουν ανύπαρκτα ή εντελώς ασήμαντα λάθη στη συμπεριφορά των θυμάτων τους και τα χρησιμοποιούν εναντίον τους. Τους τα “χτυπάνε” για να στρέψουν την προσοχή τους μακριά από τον δικό τους κακό χαρακτήρα ή απλά να τα δικαιολογήσουν σαν απάντηση.

Π.χ. αν μάθουν ή αν τους εκδηλώσετε ότι η απαξιωτική τους συμπεριφορά σάς έθιξε, αντί να δείξουν κατανόηση, θα ψάξουν να βρουν κάτι λάθος σε εσάς (όσο ανύπαρκτο ή ασήμαντο κι αν είναι και άσχετο από τη δική τους συμπεριφορά), για να σας το “χτυπήσουν”, να δικαιολογηθούν και να παρουσιάσουν τον εαυτό τους σαν δικό σας θύμα.

Ψεύτικη κοινωνική ή φιλοζωική ευαισθησία

Πολλοί νάρκισσοι για να εμφανίσουν καλή εικόνα του εαυτού τους προς τα έξω, επιδίδονται σε δημοσιεύσεις κοινωνικού ή φιλοζωικού περιεχομένου. Ενώ ένας φυσιολογικός άνθρωπος το κάνει αυτό από πραγματικό ενδιαφέρον για το σκοπό που προβάλλει, οι νάρκισσοι το κάνουν μόνο και μόνο για να εμφανίσουν τον εαυτό τους σαν δήθεν καλό και ευαίσθητο. Θα δείτε το προφίλ τους στα social media να έχει αναρτήσεις φιλοζωικού περιεχομένου ή για κοινωνικά προβλήματα, όχι από πραγματικό ενδιαφέρον γι’ αυτά αλλά για να προσποιηθούν στους άλλους ότι είναι καλοί κι εξυπηρετούν ανώτερους σκοπούς.

Είναι μνησίκακοι και ο θυμός τους δεν περνάει ποτέ

Όλοι οι άνθρωποι μπορεί μερικές φορές να θυμώσουμε με κάποιον, αν έχει κάνει ένα πολύ σοβαρό λάθος. Όμως στους φυσιολογικούς ανθρώπους ο θυμός κάποτε περνάει.

Οι νάρκισσοι κρατάνε θυμό για πάντα ή για πάρα πολλά χρόνια και μάλιστα για ασήμαντα λάθη ή ακόμα κι ανύπαρκτα λάθη που εφευρίσκουν κι επινοούν οι ίδιοι μέσα στην τοξική φαντασία τους. Όχι μόνο παρεξηγούν και θυμώνουν εύκολα αλλά αυτό δεν τους περνάει και ποτέ. Ανά πάσα στιγμή θα είναι έτοιμοι να σας “χτυπήσουν” παλιά ανύπαρκτα ή εντελώς ασήμαντα λάθη και βέβαια να σας βρουν και νέα.

Κάνουν gaslighting και θεωρούν τα θύματά τους νάρκισσους και τοξικούς, ενώ είναι νάρκισσοι και τοξικοί οι ίδιοι

Όταν ένα άτομο προσβληθεί από τη συμπεριφορά του νάρκισσου, τότε ο νάρκισσος θα θεωρήσει το άτομο αυτό αρνητικό και τοξικό. Στην πραγματικότητα όμως, τοξικός και αρνητικός είναι ο ίδιος ο νάρκισσος που προκάλεσε αυτό το πρόβλημα με τη συμπεριφορά του. Το πιο εξωφρενικό βέβαια είναι ότι οι νάρκισσοι θεωρούν ότι τα θύματά τους είναι νάρκισσοι, όταν ενοχληθούν από τη συμπεριφορά των ίδιων.

Πολλές φορές αντιμετωπίζουν τα θύματά τους με gaslighting, δηλαδή προσπαθούν να τους αλλάξουν την αντίληψη της πραγματικότητας, παρουσιάζουν σαν θύτες τα θύματά τους που ενοχλήθηκαν από την απαξιωτική ή λάθος συμπεριφορά τους.

Θα προσπαθήσουν να σας πουν ότι είστε ψυχικά άρρωστοι και χρειάζεστε βοήθεια ειδικού

Στα πλαίσια του προαναφερθέντος gaslighting, οι νάρκισσοι προσπαθούν να πείσουν τα θύματά τους, επειδή αυτά ενοχλήθηκαν από τη συμπεριφορά τους, ότι είναι προβληματικοί χαρακτήρες και ψυχικά άρρωστοι. Χρησιμοποιούν φράσεις όπως “εσύ είσαι λάθος”, “είσαι υπερβολικός και πολύ ευαίσθητος”, “είσαι πολύ συναισθηματικός”, “αναζήτησε βοήθεια ειδικού” κ.ά. Στην πραγματικότητα όμως, είναι ο ίδιος ο νάρκισσος ο λάθος χαρακτήρας που πρέπει ν’ απευθυνθεί σε ειδικό.

Δεν κάνουν ποτέ αυτοκριτική και δεν αυτοσαρκάζονται ποτέ

Έναν φυσιολογικό άνθρωπο θα τον δείτε κάποιες φορές να κάνει την αυτοκριτική του, να παρουσιάζει ένα λάθος ή αποτυχία του, να αναφέρεται σε κάποια ατέλειά του ή να αυτοσαρκάζεται, να σατιρίζει δηλαδή χιουμοριστικά τον εαυτό του. Στους ναρκισσιστές αυτό δεν υπάρχει. Θεωρούν τους εαυτούς τους τέλειους και ποτέ δεν θα αναφέρουν μια ατέλεια, λάθος ή αποτυχία τους στους άλλους, σε μια συζήτηση ή σε ένα post τους στα social media. Ο αυτοσαρκασμός που είναι δείγμα ευφυίας, ανοιχτόμυαλου ανθρώπου και χιούμορ, για τους ναρκισσιστές είναι άγνωστη λέξη…

Περιστασιακό ψεύτικο ενδιαφέρον

Παρόλο που γενικά οι νάρκισσοι σας αγνοούν και σας απαξιώνουν, περιστασιακά θα δείχνουν ψεύτικο ενδιαφέρον και καλή συμπεριφορά προς εσάς, για να μη σας χάσουν τελείως και να σας έχουν σαν πηγή ενέργειας (supply). Αυτές οι περιστασιακές εκδηλώσεις ενδιαφέροντος που έχουν ονομαστεί narcissistic breadcrumbing (επειδή μοιάζει σαν να σας ρίχνουν ψίχουλα ψεύτικου ενδιαφέροντος και ψεύτικης αγάπης για να μην απομακρυνθείτε τελείως) μπορεί να είναι με τις εξής μορφές:

• Μηνύματα τα οποία θα σας στείλουν σε τυχαίες στιγμές με ερωτήσεις όπως “τι κάνεις;”. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αν τους απαντήσετε δεν θα ανοίξουν καν να διαβάσουν την απάντησή σας ή αν απαντήσετε και τους ανταποδώσετε την ερώτηση, θα σας αφήσουν στο “Διαβάστηκε”.
• Εκδηλώσεις θαυμασμού ή συμπάθειας μετά από περιόδους που σας αγνοούσαν.

Αυτές οι εκδηλώσεις συνήθως διαρκούν το πολύ μια ημέρα και ακολουθούνται από νέες περιόδους στις οποίες θα σας αγνοούν και απαξιώνουν. Όλα αυτά μέχρι να έρθει το οριστικό discard, το “ξεφόρτωμα” από τη ζωή τους, όταν θα έχουν βρει πια νέο άτομο-“supply”.

Ο νάρκισσος συνήθως επιστρέφει… φανερά ή διακριτικά

Μπορεί ένας νάρκισσος να κόψει κάθε επικοινωνία μαζί σας, παριστάνοντας το θύμα παρόλο που εσείς δεν του φερθήκατε άσχημα, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις θα επιστρέψει, φανερά ή διακριτικά. Θα πάρει μερικές μέρες, εβδομάδες, μήνες, ίσως και 1-2 χρόνια αλλά θα το κάνει. Αυτή τη συμπεριφορά των ναρκίσσων η Ψυχολογία την ονομάζει hoovering.

Μπορεί ο νάρκισσος να επανεμφανιστεί φανερά, ζητώντας συγκινητικές συγγνώμες, υποσχόμενος ότι έχει αλλάξει. Συνήθως αυτό θα είναι επειδή δεν έχει καταφέρει να βρει άλλο θύμα να του ξεζουμίσει την ενέργεια και διαπιστώνει ότι τελικά εσείς ήσασταν το ευκολότερο θύμα. Ακόμα κι αν φαινομενικά στην αρχή έχει αλλάξει, είναι θέμα χρόνου ν’ αρχίσει να επαναλαμβάνει τις ίδιες συμπεριφορές. Μπορεί να επανεμφανιστεί όμως και διακριτικά. Για παράδειγμα, αν σας έχει μπλοκάρει στα social media, μετά από κάποιο διάστημα ημερών ή εβδομάδων θα χρησιμοποιήσει ψεύτικα προφίλ για να παρακολουθεί τη δραστηριότητά σας (stories, posts κτλ). Και πάλι αυτό θα οφείλεται στο ότι δεν έχει βρει άλλο θύμα-πηγή ενέργειας για να ρουφήξει και έστω και μ’ αυτό τον τρόπο, προσπαθεί να τραβήξει ενέργεια από εσάς. Άλλος λόγος επίσης είναι γιατί οι νάρκισσοι θέλουν να δουν πώς περνάτε τώρα που έχουν κόψει κάθε επικοινωνία μαζί σας, όχι από ενδιαφέρον, αλλά ελπίζοντας ότι η απουσία τους από τη ζωή σας θα σας έχει προκαλέσει λύπη. Εξάλλου η λύπη σας είναι η τροφή της μεγάλης ιδέας που έχουν για τον εαυτό τους. Φροντίστε να μην τους την παρέχετε.

Ο ναρκισσισμός έχει γονιδιακά αίτια και δεν θεραπεύεται

Ο ναρκισσισμός είναι μια διαταραχή της προσωπικότητας που έχει γονιδιακά αίτια και δεν θεραπεύεται, γιατί οφείλεται στην απουσία ανάπτυξης του εγκεφαλικού κέντρου που σχετίζεται με την ενσυναίσθηση. Έχουν υπάρξει πολλές περιπτώσεις δίδυμων παιδιών που μεγάλωσαν το καθένα με διαφορετικό διαζευγμένο γονέα και εντελώς διαφορετικές συνθήκες φροντίδας και παρόλα αυτά ανέπτυξαν και τα δύο παιδιά ναρκισσισμό. Αυτό δείχνει ότι υπάρχει κληρονομικότητα και γονιδιακό υπόβαθρο. Άλλες στατιστικές έχουν δείξει ότι αν και οι δύο γονείς είχαν ναρκισσιστική διαταραχή, τότε ανέπτυξαν το 99% των παιδιών τη διαταραχή αυτή.

Άλλο χαρακτηριστικό είναι σε μωρά που όταν κάποια γύρω μωρά αρχίζουν να κλαίνε, φυσιολογικά αρχίζουν κι αυτά. Όμως κάποια μωρά δεν αντιδρούν έτσι, μένουν αδιάφορα όταν ακούνε το κλάμα των γύρω μωρών. Τα μωρά που είχαν παρουσιάζει αυτό το χαρακτηριστικό, μετέπειτα στην ενήλικη ζωή τους διαγνώστηκαν με ναρκισσισμό ή και άλλες διαταραχές προσωπικότητας. Αυτό δείχνει ότι ο ναρκισσισμός υπάρχει στα βρέφη εκ γενετής παρόλο που τυπικά η διάγνωσή του γίνεται από την ενηλικίωση και μετά.

Για να μειωθεί σε κάποιο βαθμό η κακή συμπεριφορά των ναρκίσσων χρειάζονται συνεδρίες με ειδικούς ψυχικής υγείας σε μόνιμη βάση. Αποχή από τις συνεδρίες ή διακοπή τους θα έχει σαν αποτέλεσμα οι νάρκισσοι γρήγορα να επανέλθουν στις άσχημες συμπεριφορές τους, καθ’ ότι η βασική αιτία, η μειωμένη ή ανύπαρκτη ανάπτυξη του κέντρου του εγκεφάλου που σχετίζεται με την ενσυναίσθηση, δεν θεραπεύεται μόνιμα.

Το ότι ο ναρκισσισμός είναι αδύνατο να θεραπευτεί μπορεί να ακούγεται ψυχολογικά οδυνηρό για εσάς αν ελπίζατε ότι ο άνθρωπος για τον οποίο νιώσατε αγάπη μπορεί κάποια στιγμή να επιστρέψει στη ζωή σας αλλαγμένος μόνιμα και να γίνει μέρος της ζωής σας χωρίς προβλήματα. Όμως όσο πιο νωρίς το πάρετε απόφαση τόσο καλύτερα για την ψυχολογία σας.

Δεν παραδέχονται ότι είναι νάρκισσοι, θεωρούν τους εαυτούς τους θύματα των άλλων

Ο νάρκισσος δεν θα παραδεχτεί ποτέ ότι είναι νάρκισσος. Πολλές φορές μπορεί να απευθυνθούν σε ψυχολόγο ή σε κοινό φίλο ενός θύματός τους για να ζητήσουν συμβουλές, αλλά οι συμβουλές αυτές δεν θα είναι για το πώς θ’ αλλάξουν οι ίδιοι και θα γίνουν σωστοί άνθρωποι. Θα απευθυνθούν στα άτομα αυτά για να παρουσιάσουν τον εαυτό τους ως θύμα και να παρουσιάσουν σαν θύτες… τα θύματά τους, προσπαθώντας να πάρουν υποστήριξη για την κακή συμπεριφορά τους.

Κατηγορούν τους άλλους για τις δικές τους συμπεριφορές

Οι παραπάνω συμπεριφορές έχουν σαν αποτέλεσμα αρκετοί άνθρωποι απομακρύνονται από αυτούς ενοχλημένοι. Τότε οι νάρκισσοι αντί να σκεφτούν τα δικά τους λάθη, κατηγορούν όλους τους άλλους σαν τους κακούς που τους “εγκατέλειψαν”.

Συνοψίζοντας

Τώρα που έχετε μια λίστα με τα χαρακτηριστικά των ναρκίσσων, μπορείτε να τα αναγνωρίσετε έγκαιρα στους γύρω σας και να ξεχωρίσετε τους νάρκισσους. Στη συνέχεια, απομακρύνετέ τους από τη ζωή σας, ειδάλλως σε βάθος χρόνου θα υποστεί σημαντική ζημιά η ψυχική σας υγεία κι αντί να απευθυνθούν αυτοί σε ψυχολόγο για το πρόβλημά τους, ίσως χρειαστεί να απευθυνθείτε εσείς, λόγω της ζημιάς που σας προκάλεσαν.

---

Πηγές-Βιβλιογραφία:
– Narcissism: Unmasking NPD and identifying red flags
– The Nature and Nurture of Narcissism: Understanding Narcissistic Personality Disorder