Μία ριζική μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων βελτίωσε σημαντικά την θολή όραση τριών ανθρώπων με σοβαρή βλάβη στον κερατοειδή τους. Η κλινική δοκιμή, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Ιαπωνία, είναι η πρώτη του είδους της στον κόσμο και αποτελεί σημαντική πρόοδο για την έρευνα στα βλαστοκύτταρα.
Δύο χρόνια μετά την επέμβαση, δεν έχουν ανακύψει σοβαρά προβλήματα ασφάλειας και, από εξωτερική εμφάνιση, και οι τρεις κερατοειδείς φαίνονται πολύ πιο διαφανείς από πριν. Στη μελέτη συμμετείχαν τέσσερις ασθενείς, όλοι τους πάσχοντες από μια διαταραχή που προκαλεί συσσώρευση ουλώδους ιστού στον κερατοειδή, που ονομάζεται ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων του λιμπικού ιστού (LSCD).
Το άρθρο συνεχίζεται παρακάτω
Αν φανταστούμε τον κερατοειδή σαν το “διαφανές παράθυρο” στο μπροστινό μέρος του ματιού, τότε το όριο του λιμπικού ιστού είναι παρόμοιο με το πλαίσιο του, κρατώντας το γυαλί στη θέση του. Αυτό το ζωτικής σημασίας πλαίσιο περιέχει επίσης μια σημαντική ποσότητα βλαστοκυττάρων, τα οποία είναι έτοιμα να αναπληρώσουν τυχόν φθαρμένα κύτταρα στον κερατοειδή, σαν μικροί υαλοκαθαριστήρες, διατηρώντας τον καθαρό από θολούρα καθώς γερνάμε.
Χωρίς την επιστράτευση της κοινότητας των βλαστοκυττάρων του λιμπικού ιστού, η σταδιακή απώλεια όρασης είναι αναπόφευκτη.
Από τα 12,7 εκατομμύρια ανθρώπους που παρουσιάζουν απώλεια όρασης σχετιζόμενη με τον κερατοειδή σε όλο τον κόσμο, μεταμοσχεύσεις είναι διαθέσιμες μόνο για 1 στους 70. Ακόμα και για όσους λαμβάνουν μεταμόσχευση, η επιβίωση του μοσχεύματος είναι συχνά προβληματική και υπάρχει πάντα κίνδυνος απόρριψης.
Εδώ έρχεται η δυνατότητα των επαγόμενων πολυδύναμων βλαστοκυττάρων (iPSCs). Αυτά τα παντοδύναμα κύτταρα μετατρέπονται από κύτταρα του σώματος οποιουδήποτε ανθρώπου. Μόλις επαναπρογραμματιστούν σε κατάσταση που μοιάζει με εμβρυϊκή, αναπαράγονται ατέρμονα, με την ικανότητα να μεταμορφώνονται σε οποιοδήποτε τύπο ανθρώπινου κυττάρου ενηλίκου, συμπεριλαμβανομένων των κυττάρων του κερατοειδούς.
Το 2023, ερευνητές στις ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι χρησιμοποίησαν λιμπικά βλαστοκύτταρα για να αποκαταστήσουν την όραση σε δύο ασθενείς με βλάβη στον κερατοειδή έως και έναν χρόνο μετά.
Τώρα, επιστήμονες στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Οσάκα στην Ιαπωνία έκαναν ένα βήμα παραπέρα στη μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων και χρησιμοποίησαν iPSCs, που προέρχονταν από υγιή κύτταρα ανθρώπινου αίματος, για να αποκαταστήσουν την όραση. Στο εργαστήριο, τα iPSCs μετατράπηκαν σε κυτταρικές στοιβάδες επιθηλίου κερατοειδούς (iCEPS). Αυτές οι στοιβάδες μεταμοσχεύτηκαν στον κερατοειδή των ασθενών αφού αφαιρέθηκε ο ουλώδης ιστός, και ένας προστατευτικός φακός επαφής ολοκλήρωσε τη διαδικασία.
Επτά μήνες μετά τη μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων, και οι τέσσερις ασθενείς εμφάνισαν βελτίωση στην όρασή τους. Ένα χρόνο μετά, ωστόσο, η όραση της ασθενούς 4, μιας γυναίκας 39 ετών με τη μεγαλύτερη απώλεια όρασης στην ομάδα, είχε ξαναεπιδεινωθεί. Οι καλύτερες βελτιώσεις στην όραση παρατηρήθηκαν στους ασθενείς 1 και 2, μια γυναίκα 44 ετών και έναν άντρα 66 ετών αντίστοιχα.
Οι ερευνητές υποψιάζονται ότι οι ασθενείς 3 και 4 μπορεί να μην εμφάνισαν την ίδια βελτίωση λόγω μιας ύπουλης ανοσολογικής αντίδρασης στη μεταμόσχευση. Κανένας από τους ασθενείς δεν έλαβε ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, εκτός από στεροειδή. Οι ερευνητές επίσης έχουν χρησιμοποιήσει προηγουμένως iPSCs από το δέρμα του ίδιου του ασθενούς για να αποκαταστήσουν την όραση σε άτομα με εκφύλιση της ωχράς κηλίδας – στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς – αλλά αυτή είναι η πρώτη φορά που οι επιστήμονες πέτυχαν παρόμοιο κατόρθωμα για αυτήν την άλλη μορφή απώλειας όρασης, χωρίς να χρησιμοποιήσουν υλικά από τα ίδια τα κύτταρα των ασθενών.
Αν και αυτές οι μικρές δοκιμές είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρες, τέτοιες διαδικασίες παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ακόμα πειραματικές. Απαιτείται πολύ περισσότερη έρευνα για να εκτιμηθεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητά τους. “Προς γνώση μας, αυτή η μελέτη παρέχει την πρώτη περιγραφή κατασκευών κυττάρων που προέρχονται από iPSC και μεταμοσχεύονται στον κερατοειδή των ασθενών, και αντιπροσωπεύει μια ελπιδοφόρα μελλοντική θεραπευτική επιλογή για άτομα με LSCD,” καταλήγει η ομάδα από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Οσάκα.
Σχεδιάζουν τώρα μια πολυκεντρική κλινική δοκιμή για να “βασιστούν στα ενθαρρυντικά αποτελέσματα.”
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο The Lancet