Μικροπλαστικά: Βρέθηκε ότι διεισδύουν στον ανθρώπινο εγκέφαλο

Το πλαστικό και τα θραύσματά του, τα μικροπλαστικά βρίσκονται παντού γύρω μας. Βρίσκονται στα ρούχα μας, στα αυτοκίνητα, στα κινητά τηλέφωνα, στα μπουκάλια νερού και στα δοχεία τροφίμων. Πρόσφατες έρευνες όμως ενισχύουν τις αυξανόμενες ανησυχίες για τις επιπτώσεις των μικροσκοπικών θραυσμάτων πλαστικού στην υγεία μας.

Μελέτη από τις Ηνωμένες Πολιτείες βρήκε, για πρώτη φορά, μικροπλαστικά στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Η μελέτη, η οποία δεν έχει ακόμη επαληθευτεί ανεξάρτητα από άλλους επιστήμονες, έχει περιγραφεί στα μέσα ενημέρωσης ως τρομακτική, σοκαριστική και ανησυχητική.

Αλλά τι ακριβώς είναι τα μικροπλαστικά; Τι σημαίνουν για την υγεία μας; Πρέπει να ανησυχούμε;

Τι είναι τα μικροπλαστικά; Μπορείτε να τα δείτε;

Συχνά θεωρούμε ότι τα πλαστικά αντικείμενα είναι άφθαρτα. Όμως το πλαστικό διασπάται σε μικρότερα σωματίδια. Οι ορισμοί ποικίλλουν, αλλά γενικά τα μικροπλαστικά είναι μικρότερα από μισό χιλιοστό.

Αυτό καθιστά ορισμένα πολύ μικρά για να γίνουν εύκολα αντιληπτά με γυμνό μάτι. Έτσι, πολλές από τις εικόνες που χρησιμοποιούν τα μέσα ενημέρωσης για να εικονογραφήσουν άρθρα σχετικά με τα μικροπλαστικά είναι παραπλανητικές, καθώς ορισμένες δείχνουν πολύ μεγαλύτερα, σαφώς ορατά κομμάτια.

Μικροπλαστικά έχουν αναφερθεί σε πολλές πηγές πόσιμου νερού και σε καθημερινά είδη διατροφής. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε συνεχώς εκτεθειμένοι σε αυτά στη διατροφή μας.

Μια τόσο διαδεδομένη, χρόνια (μακροχρόνια) έκθεση το καθιστά σοβαρό πρόβλημα για την ανθρώπινη υγεία. Ενώ η έρευνα που διερευνά τον πιθανό κίνδυνο που ενέχουν τα μικροπλαστικά για την υγεία μας είναι περιορισμένη, αυξάνεται.

Ευρήματα μελέτης για τα μικροπλαστικά

Η μελέτη εξέτασε τις συγκεντρώσεις μικροπλαστικών σε 51 δείγματα από άνδρες και γυναίκες που δέχθηκαν εξετάσεις στο Αλμπουκέρκι του Νέου Μεξικού. Τα δείγματα προέρχονταν από το συκώτι, τα νεφρά και τον εγκέφαλο.

Αυτά τα μικροσκοπικά σωματίδια είναι δύσκολο να μελετηθούν λόγω του μεγέθους τους, ακόμη και με ένα υψηλής ισχύος μικροσκόπιο. Έτσι, αντί να προσπαθούν να τα δουν, οι ερευνητές αρχίζουν να χρησιμοποιούν πολύπλοκα όργανα που προσδιορίζουν τη χημική σύνθεση των μικροπλαστικών σε ένα δείγμα. Αυτή είναι η τεχνική που χρησιμοποιήθηκε στην παρούσα μελέτη.

Οι ερευνητές εξεπλάγησαν όταν βρήκαν έως και 30 φορές περισσότερα μικροπλαστικά σε δείγματα εγκεφάλου από ό,τι στο ήπαρ και στα νεφρά.

Υπέθεσαν ότι αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στην υψηλή ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο (που μεταφέρει μαζί του πλαστικά σωματίδια). Εναλλακτικά, το συκώτι και τα νεφρά μπορεί να είναι πιο κατάλληλα για την αντιμετώπιση εξωτερικών τοξινών και σωματιδίων. Γνωρίζουμε επίσης ότι ο εγκέφαλος δεν υφίσταται την ίδια ποσότητα κυτταρικής ανανέωσης με άλλα όργανα του σώματος, γεγονός που θα μπορούσε να κάνει τα πλαστικά να παραμένουν εδώ.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι η ποσότητα πλαστικών σε δείγματα εγκεφάλου αυξήθηκε κατά περίπου 50% μεταξύ 2016 και 2024. Αυτό μπορεί να αντικατοπτρίζει την αύξηση της περιβαλλοντικής ρύπανσης από πλαστικά και την αυξημένη έκθεση του ανθρώπου.

Τα μικροπλαστικά που βρέθηκαν σε αυτή τη μελέτη αποτελούνταν κυρίως από πολυαιθυλένιο. Αυτό είναι το πιο συχνά παραγόμενο πλαστικό στον κόσμο και χρησιμοποιείται για πολλά καθημερινά προϊόντα, όπως καπάκια μπουκαλιών και πλαστικές σακούλες.

Αυτή είναι η πρώτη φορά που μικροπλαστικά βρέθηκαν σε ανθρώπινους εγκεφάλους, γεγονός που είναι σημαντικό. Ωστόσο, η μελέτη αυτή είναι «προ-έκδοση», οπότε άλλοι ανεξάρτητοι ερευνητές μικροπλαστικών δεν έχουν ακόμη επανεξετάσει ή επικυρώσει τη μελέτη.

Πώς καταλήγουν τα μικροπλαστικά στον εγκέφαλο;

Τα μικροπλαστικά συνήθως εισέρχονται στον οργανισμό μέσω μολυσμένων τροφίμων και νερού. Αυτό μπορεί να διαταράξει το μικροβίωμα του εντέρου (την κοινότητα των μικροβίων στο έντερό σας) και να προκαλέσει φλεγμονή. Αυτό οδηγεί σε επιπτώσεις σε ολόκληρο το σώμα μέσω του ανοσοποιητικού συστήματος και του πολύπλοκου, αμφίδρομου συστήματος επικοινωνίας μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου. Αυτός ο λεγόμενος άξονας έντερο-εγκέφαλος εμπλέκεται σε πολλές πτυχές της υγείας και της ασθένειας.

Μπορούμε επίσης να αναπνέουμε μικροπλαστικά που μεταφέρονται με τον αέρα. Μόλις αυτά τα σωματίδια βρεθούν στο έντερο ή στους πνεύμονες, μπορούν να μετακινηθούν στην κυκλοφορία του αίματος και στη συνέχεια να ταξιδέψουν σε όλο το σώμα σε διάφορα όργανα.

Μελέτες έχουν βρει μικροπλαστικά σε ανθρώπινα κόπρανα, αρθρώσεις, συκώτια, αναπαραγωγικά όργανα, αίμα, αγγεία και καρδιά.

Τα μικροπλαστικά μεταναστεύουν επίσης στους εγκεφάλους των άγριων ψαριών. Σε μελέτες σε ποντίκια, τα μικροπλαστικά που προσλαμβάνονται απορροφώνται από το έντερο στο αίμα και μπορούν να εισέλθουν στον εγκέφαλο, ενώ καθ’ οδόν εγκαθίστανται σε άλλα όργανα.

Για να εισέλθουν στον εγκεφαλικό ιστό, τα μικροπλαστικά πρέπει να διασχίσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, ένα περίπλοκο στρώμα κυττάρων που υποτίθεται ότι εμποδίζει τα πράγματα στο αίμα να εισέλθουν στον εγκέφαλο.

Αν και ανησυχητικό, αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, καθώς τα μικροπλαστικά πρέπει να διασχίσουν παρόμοιους κυτταρικούς φραγμούς για να εισέλθουν στα ούρα, στους όρχεις και στον πλακούντα, όπου έχουν ήδη βρεθεί στον άνθρωπο.

Αποτελεί αυτό πρόβλημα για την υγεία;

Δεν γνωρίζουμε ακόμη τις επιπτώσεις των μικροπλαστικών στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Ορισμένα εργαστηριακά πειράματα υποδεικνύουν ότι τα μικροπλαστικά αυξάνουν τη φλεγμονή του εγκεφάλου και τις κυτταρικές βλάβες, μεταβάλλουν την έκφραση των γονιδίων και αλλάζουν τη δομή του εγκεφάλου.

Εκτός από τις επιπτώσεις των ίδιων των μικροπλαστικών σωματιδίων, τα μικροπλαστικά ενδέχεται επίσης να εγκυμονούν κινδύνους εάν μεταφέρουν περιβαλλοντικές τοξίνες ή βακτήρια μέσα και γύρω από το σώμα. Διάφορες πλαστικές χημικές ουσίες θα μπορούσαν επίσης να διαρρεύσουν από τα μικροπλαστικά στο σώμα. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι διάσημες χημικές ουσίες που διαταράσσουν τις ορμόνες, γνωστές ως BPA.

Αλλά τα μικροπλαστικά και οι επιπτώσεις τους είναι δύσκολο να μελετηθούν. Εκτός από το μικρό τους μέγεθος, υπάρχουν τόσοι πολλοί διαφορετικοί τύποι πλαστικών στο περιβάλλον. Περισσότερες από 13.000 διαφορετικές χημικές ουσίες έχουν εντοπιστεί σε πλαστικά προϊόντα, ενώ κάθε χρόνο αναπτύσσονται και άλλες.

Τα μικροπλαστικά υφίστανται επίσης διάβρωση από το περιβάλλον και τις διαδικασίες πέψης, και αυτό είναι δύσκολο να αναπαραχθεί στο εργαστήριο.

Στόχος της έρευνάς μας είναι να κατανοήσουμε πώς αυτοί οι παράγοντες αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο τα μικροπλαστικά συμπεριφέρονται στο σώμα. Σκοπεύουμε να διερευνήσουμε αν η βελτίωση της ακεραιότητας του εντερικού φραγμού μέσω της διατροφής ή των προβιοτικών μπορεί να αποτρέψει την πρόσληψη μικροπλαστικών από το έντερο στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτό μπορεί να εμποδίσει αποτελεσματικά τα σωματίδια να κυκλοφορούν στο σώμα και να κατακάθονται στα όργανα.

Πώς μπορώ να ελαχιστοποιήσω την έκθεσή μου στα μικροπλαστικά;

Τα μικροπλαστικά είναι ευρέως διαδεδομένα στο περιβάλλον και είναι δύσκολο να αποφύγετε την έκθεση. Μόλις τώρα αρχίζουμε να κατανοούμε πώς τα μικροπλαστικά μπορούν να επηρεάσουν την υγεία μας.

Μέχρι να έχουμε περισσότερα επιστημονικά στοιχεία, το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μειώσουμε την έκθεσή μας στα πλαστικά όπου μπορούμε και να παράγουμε λιγότερα πλαστικά απόβλητα, ώστε να καταλήγουν λιγότερα στο περιβάλλον.

Ένα εύκολο μέρος για να ξεκινήσουμε είναι να αποφεύγουμε τα τρόφιμα και τα ποτά που είναι συσκευασμένα σε πλαστικό μιας χρήσης ή που θερμαίνονται ξανά σε πλαστικά δοχεία. Μπορούμε επίσης να ελαχιστοποιήσουμε την έκθεση σε συνθετικές ίνες στο σπίτι και τα ρούχα μας.

Sarah Hellewell, Ανώτερη Ερευνήτρια, The Perron Institute for Neurological and Translational Science, και Ερευνήτρια, Faculty of Health Sciences, Curtin University- Anastazja Gorecki, Teaching & Research Scholar, School of Health Sciences, University of Notre Dame Australia, και Charlotte Sofield, Υποψήφια Διδάκτωρ, που μελετά τα μικροπλαστικά και την υγεία του εντέρου/εγκεφάλου, University of Notre Dame Australia